Tư duy lập luận trong SAT - Phần 2

 I. Tư duy mạch lạc

Bạn hãy thử dành một chút thời gian làm câu đọc hiểu sau đây:

Arthurian legends (tales related to the character of King Arthur) derive from many sources, such as Annales Cambriae, composed around 970, and the Mabinogion from the 12th and 13th centuries. One of the most significant sources, Geoffrey of Monmouth's History of the Kings of Britain, was written in Latin in the 1130s; some material from it was later adapted by the Norman poet Wace into the Roman de Brut in 1155. But while no source before 1155 includes references to the famous Round Table at which Arthur's knights assembled, both the Roman de Brut and Sir Thomas Malory's 15th-century compilation of Arthurian legends, Le Morte d'Arthur, do. It can therefore be inferred that ___.

Which choice most logically completes the text?

A) Malory did not use Annales Cambriae as a source for information [when] he presented about the Round Table.

B) Geoffrey of Monmouth's accounts of Arthurian legends in his History are more similar overall in content to the accounts in the Mabinogion than they are to the accounts in Roman de Brut.

C) Geoffrey of Monmouth was unaware of stories of the Round Table when composing his History, though historians know that works containing such stories were available to him.

D) Le Morte d'Arthur is more historically accurate than History, because the Mabinogion had not been written when Geoffrey of Monmouth was writing his work.

Trong kỳ thi SAT năm 2024, có một câu hỏi khá nổi tiếng về King Arthur và Hội nghị Bàn Tròn. Một thí sinh chia sẻ khi đọc câu hỏi này trên Reddit tựa như "trying to understand quantum physics"¹. Câu hỏi này là điển hình cho một câu inference đưa ra nhiều thông tin và yêu cầu thí sinh tổng hợp lại.

Nếu chỉ nghĩ trong đầu, hầu như có rất ít thí sinh có thể tới được đáp án đúng. Hoặc nếu chọn được đáp án, người đọc cũng sẽ cảm thấy không tự tin và phải đọc lại bài đọc nhiều lần. Chưa kể, dưới áp lực thời gian, việc này sẽ còn khó khăn hơn.

Tư duy mạch lạc thực ra không phải điều khó. Chúng mình gợi ý cho bạn cách luyện tập tư duy mạch lạc như sau:

1. Viết ra giấy ý tưởng phân tích của mình. Nếu được viết lại theo ý hiểu của mình, bạn sẽ viết ra giấy như thế nào? 
• Bạn có nhớ lúc học toán mình thường phải làm gì không? Khi giải một bài toán, người giải thường phải viết các dữ kiện, vẽ lại hình, các bước tính toán ra giấy. Như vậy, với một bài đọc chứa nhiều dữ kiện hay cần suy luận, hãy viết ra giấy để trí não của bạn có thể tập trung vào mạch ý của tác giả, thay vì phải nhớ hết mọi thứ trong đầu.
• Nếu cảm thấy khó khăn, hãy viết ngắn gọn lại những gì bạn vừa đọc, từng câu một. Nói như Erica Meltzer: "Đừng đọc một câu nửa chừng!"² 
• Lúc viết ra giấy, bạn có thể áp dụng một số kỹ thuật phân tích đã được nhắc tới ở bài trước.
2. Chỉ đọc các lựa chọn sau khi có phân tích của chính mình.
3. Khi phân vân giữa các lựa chọn, hãy đối chiếu lại phân tích và bài đọc. Khả năng là bạn đang đọc thiếu hoặc hiểu nhầm một dữ kiện nào đó. Find it, don't overthink!

Dần dần, có thể bạn sẽ nhận ra việc giải quyết một bài đọc SAT giống như giải một bài toán nhỏ. Các dữ kiện đã cho sẵn, việc của người đọc là xâu chuỗi lại các dữ kiện, hiểu được lập luận (có khi là rất hiển nhiên) từ bài đọc.

Việc luyện tập và viết ra giấy có thể mất thời gian lúc đầu, nhưng những lợi ích mà nó mang lại rất lớn. Mỗi bài đọc bạn có thể viết phân tích rất ngắn gọn, và chỉ cho bạn hiểu là được. Quan trọng là:

• Chúng ta đã phân tích lại bài đọc. Thay vì bài đó của tác giả thì bây giờ đã là ý hiểu của mình.
• Bạn đang dùng ý hiểu của mình để đánh giá các lựa chọn. Thay vì vừa phải đọc đoạn văn của người ra đề và so sánh với các lựa chọn, vốn viết ra với chủ đích làm bạn phân vân (và do đó mới kiểm tra được năng lực đọc phân tích của thí sinh : ) ).

Bạn có nhận ra, làm điều này sẽ giúp bạn từ người đọc bị động (đọc text rồi đọc các lựa chọn) thành một người đọc chủ động không (sử dụng phân tích của mình và so sánh các lựa chọn)?

II. 3Rs and Stop Overthinking

Read, Review, Repeat.

Các chia sẻ trong chùm bài này chỉ có tác dụng khi bạn áp dụng nó vào thực hành. Thực tế, không có ai có thể học và thi thay bạn được. Hãy áp dụng ngay vào các bài luyện tập, chúng mình chỉ có thể đưa ra định hướng, còn việc luyện tập đủ nhiều phụ thuộc vào chính bạn.

Một điều quan trọng cần phải nhắc lại, đó là sau khi làm xong các bài luyện tập. Bạn cần phải dành thời gian xem lại tại sao mình sai. Việc xem lại câu sai cũng quan trọng như khi luyện tập. Làm quá nhiều mà không hiểu rõ tại sao mình sai thì rất có thể, lúc thi bạn gặp lại một câu hỏi tương tự, nhưng đã quên mất cách suy luận ra câu trả lời đúng. Một error log cho riêng mình hoặc một cuốn note thực sự hữu ích.

Kỹ năng đọc-phân tích cũng giống như các kĩ năng khác, thông qua luyện tập đủ nhiều sẽ tiến bộ.

 Read, Review, Repeat.

Trong ảnh trên là một câu trong bài luyện tập Bluebook. Tuy lập luận của bài hết sức đơn giản nhưng đã làm phân vân nhiều thí sinh. Đoạn văn đưa ra giả thuyết NH3 được coi như một Biogas (tức là một chỉ báo sự sống); một nhóm nghiên cứu tiến hành xem xét giả thuyết này trên hai môi trường khác nhau (rocky planets và mini-Neptunes). Câu hỏi đặt ra là nhóm nghiên cứu sẽ đồng ý với nhận định nào?

Nếu tiến hành phân tích bài đọc một chút, ta thấy ở môi trường R (rocky planets) thì NH3 không đạt tới mức độ cao đủ để phát hiện nếu không tồn tại sự sống. Nói cách khác, thiếu sự sống thì không thấy NH3 ⇒ có thể coi NH3 như là một biogas theo giả thuyết. Nhưng ở môi trường của N (mini-Neptunes), NH3 chỉ cần có nhiệt độ và áp suất là có thể tồn tại, hay NH3 không phải là biogas. Nếu hiểu đơn giản theo hướng này, bạn đọc có thể dễ dàng chọn ra đáp án đúng.

Việc suy luận ra NH3 không phải là biogas ở mini-Neptunes hoàn toàn là một suy luận hiển nhiên. Nếu bạn quên đi giả thuyết từ đầu—NH3 có thể là một biogas hoặc không—và overthink, khả năng bạn sẽ chọn một đáp án sai.

Nhìn từ ví dụ cụ thể, ta có thể thấy việc tập trung viết lại bài đọc theo ý hiểu của mình giúp bạn: 

1. tư duy mạch lạc hơn, từ đấy có ý tưởng của bản thân trước khi đọc các lựa chọn và 

2. tránh bị thiếu dữ kiện, có thể bạn đọc hết cả bài nhưng chưa chắc đã hiểu hết (i.e. you are seeing the text, but not reading).

Một kỹ thuật đã giới thiệu ở bài trước—viết tắt các cụm danh từ—cũng được sử dụng: nhóm nghiên cứu Jingcheng Huang, Sarah Seager and colleagues ⇒ S team, Rocky planets ⇒ R, mini-Neptunes ⇒ N. Kỹ thuật này giúp bạn tiết kiệm thời gian phân tích, tránh bị rối để tập trung vào lập luận của bài đọc.

III. Tư duy trong thời gian ngắn

"Em bị panic. Em không nghĩ được gì cả!!"

Lời than phiền phía trên có lẽ đúng với nhiều bạn, đặc biệt là trong module 2. Chúng ta, khi gặp một câu hỏi khó thường có xu hướng ngồi lại đọc và tìm kiếm câu trả lời rất lâu. Một câu khó như vậy có thể tốn của bạn hơn 5 phút, chỉ có 10 điểm và thậm chí là câu hỏi unscore. ³

Lời khuyên quan trọng nhất trong quản lý thời gian khi thi đó chính là: "Đừng bao giờ dừng lại ở một câu hỏi quá lâu." Nếu bạn đọc một câu hỏi trong 1-2 phút và thấy khó, hãy đánh dấu để xem lại (mark for review) và chuyển sang câu hỏi tiếp theo. Nếu có thể loại trừ một hoặc hai đáp án hãy sử dụng công cụ gạch bỏ. Dành thời gian đọc lại những câu hỏi khó này sau khi bạn đã đọc hết bài thi.

Có một số chiến thuật như nhảy cóc tới câu hỏi 15, 16 trong module 2 để làm trước hay làm từ cuối lên. Vì bắt đầu từ đây thường là câu hỏi ngữ pháp, dễ thở hơn các câu đọc hiểu trước đó. Tuy nhiên, cốt lõi là bạn không được dừng lại ở một câu hỏi quá lâu.

Quay lại lời chia sẻ ban đầu, việc hoảng loạn cản trở tư duy mạch lạc là điều dễ hiểu với tất cả mọi người. Thay vì ngồi quá lâu cho một câu hỏi và mất đi thời gian quý giá, hãy bình tĩnh đi qua hết các câu hỏi. Khi đã thấy điểm dừng, bạn sẽ ít nhiều lấy lại được bình tĩnh để có thể tập trung xem lại các câu mà mình đã đánh dấu. 

Hãy tập quản lí thời gian trong khi luyện tập, hẹn giờ và làm trong đúng khoảng thời gian cho phép. Bạn có thể dành nhiều thời gian, thậm chí cả ngày, để phân tích lại những lỗi sai như đã chia sẻ phía trên. Nhưng khi đang luyện tập, hãy làm như khi đi thi!

SAT suy cho cùng là một kì thi hay một cuộc chơi :). Hãy là một người chơi khôn ngoan.

IV. Tạm kết

Từ hơn chục năm về trước, khi SAT còn thi trên giấy, có một điều bí ẩn là các bạn học tự nhiên (như chuyên toán, lí, hoá...) lại có điểm thi rất cao trong phần thi critical reading, vốn thường được cho là thế mạnh của người học ngoại ngữ. Tuy nhiên, nếu ngẫm lại thì những bạn học tự nhiên vốn có tư duy rất tốt. Và, thường người học tự nhiên thì ít overthink hơn những người học khoa học xã hội nên việc dành được điểm số cao cũng không phải điều bất ngờ chăng?! :)

Nhìn lại, dù có thiên hướng học khoa học tự nhiên hay xã hội, trường chuyên hay không chuyên, bạn hoàn toàn có khả năng đạt được một điểm số tốt trong kì thi SAT nếu chịu khó luyện tập đủ nhiều và bài bản.

Trong môn cờ vua, có một hệ số gọi là Elo để xếp hạng người chơi. Một người chơi có Elo cao hơn bạn không phải lúc nào cũng chiến thắng, mà nếu họ thi đấu với bạn liên tục thì số trận thắng của họ sẽ nhiều hơn. Việc tập tư duy phân tích thực ra cũng như vậy. Không phải lúc nào bạn phân tích cũng đúng. Tuy nhiên, nếu tập phân tích và viết lại bài đọc theo ý mình (paraphrase) đủ nhiều, số lần phân tích đúng sẽ tăng lên, và bạn sẽ chiến thắng nhiều hơn!

Và như người ta thường nói, người hay thì hay hên. Chúc bạn vững bước trên con đường tự học!

---

Tham khảo:

1: https://www.reddit.com/r/Sat/comments/1f07gqm/did_anyone_understand_the_monkey_or_king_arthur/

2: https://thecriticalreader.com/dont-ever-read-just-half-of-a-sentence/

3: câu hỏi unscore là câu hỏi không tính điểm. Thí sinh sẽ không biết câu nào là câu hỏi unscore.

---

Cùng trong chùm bài viết hướng dẫn học SAT cho người mới:

• Hướng dẫn tự học SAT cho người mới bắt đầu - Update 2025
• Hướng dẫn học từ vựng SAT hay Học từ vựng thế nào
• Hướng dẫn học Reading, Evidence based Reading SAT
• Tư duy lập luận trong SAT - Phần 1
• Tư duy lập luận trong SAT - Phần 2 (you are here)